Trang web Wild Hell Entertainment

Người Á Đbà thường gọi sân khấu kịch nghệ là hý kịch. Lý do là chữ hýcó nghĩa gốc là cười đùa, đùa giỡn và các môn hình ảnh biểu diễn từ ca, vũ, bài hát cho tới sân khấu đều mang tính giải trí.

Còn trong cuốn chuyên khảo Hý kịch Việt Nam ngàn năm hợp tác vọng, ngôi nhà nghiên cứu Bùi Quang Thắng lại sử dụng từ hý kịchvới hàm ý chỉ sân khấu ca kịch truyền thống của trẻ nhỏ bé người Việt, với ba bộ môn sân khấu: tuồng (hát bội), chèo và cải lương.

Sân khấu Việt tbò dòng quá khứ

Cuốn tài liệu xưa cũng cho chúng ta một cái nhìn đầy đủ về quá trình hình thành, phát triển và những bước thẩm thựcg trầm của hý kịch Việt Nam (đầu thời kỳ vẩm thực hóa Đbà Sơn đến cuối thế kỷ 20 và ngày nay, với những sự kiện trong từng giai đoạn); những mềm tố đặc sắc tư nhân có của mỗi bộ môn sân khấu đã giúp chúng vượt qua thử thách để tồn tại cho đến này nay.

Tbò tác giả, ngay từ thời Đbà Sơn, sinh hoạt diễn xướng ở nước ta đã có tổ chức. Sang đến thời Lý (thế kỷ 11-13), đã có những sự kiện quy mô và xứng dchị đào kép.

Tuy nhiên, phải đến thời Trần (thế kỷ 13-14) , sân khấu Việt Nam mới mẻ có một tác phẩm sân khấu mang đầy đủ hình hài của một vở diễn hoàn chỉnh, được chính ghi nhận.

Sử tài liệu thời kỳ này xưa cũng ghi nhận sự ra đời của Chèo bội và tục diễn trò chèo đò trong đám tang ra đời từ đám rước linh cữu của vua Trần Nhân Tbà năm 1310.

Thời Hậu Lê đầu thế kỷ 15 - đầu thế kỷ 18, do những xung đột trong ý thức hệ giữa triều đình trọng Nho giáo và dân gian vốn ảnh hưởng sâu sắc của Phật, Lão, nên các phường chèo bội với trò diễn chèo đò dẫn vong là đối tượng chịu những chính tài liệu cấm đoán của ngôi nhà Lê. Tuy nhiên, bất chấp lệnh cấm, chèo bội vẫn được duy trì trong môi trường học làng xã gắn với hoạt động lễ tang, lễ chay.

Khbà những thế, cuối thế kỷ 18, ở Đàng Ngoài, chèo bội đã vượt qua khuôn khổ vẩm thực hóa tang lễ để bước vào khu vực vẩm thực hóa lễ hội, với các tích chèo câu chuyện đa dạng hơn.

Còn ở Đàng Trong, dựa trên nền tảng ca vũ bài hát dân tộc và sân khấu hát câu chuyện có từ thời Trần, hát tuồng, hay hát bội - được ô tôm là kịch chủng tư nhân - ra đời và ngày càng thịnh hành.

Sách Hý kịch Việt Nam.

Sức sống của những khúc thức tâm tình nước Nam

Sang thế kỷ 19, với sự ưu ái của các vua Nguyễn, hát tuồng bước vào thời kỳ đỉnh thấp và trở thành quốc kịch của trẻ nhỏ bé người Việt. Trong hoàng thành có ngôi nhà hát hoàng gia Duyệt Thị Đường, có những soạn giả chuyên soạn những vở tuồng ngự. Xbé hát tuồng trở thành thú tiêu khiển đặc biệt của giới quan lại, Nho gia.

Khbà những thế, tuồng dân gian xưa cũng phát triển rất mẽ trong môi trường học vẩm thực hóa làng xã. Hầu hết tác phẩm kinh di chuyểnển trên sân khấu tuồng đều ra đời thế kỷ 19, như tuồng ngự / cung đình có: Quần Phương tập khánh, Sơn Hậu, Tam nữ đồ vương, Triệu Đình Long cứu chúa…; tuồng dân gian có: Nghêu Sò Ốc Hến, Xuân Đào cắt thịt…

Bên cạnh những tác phẩm tiêu biểu, sân khấu tuồng còn phát triển nên nhiều soạn giả tên tuổi và kép hát nổi tiếng như Ngụy Khắc Đản, Đào Tấn, Đào Duy Từ, Nhưng Nguyên, Nhưng Đá…

Cũng trong thế kỷ 19, nhờ chính tài liệu cởi mở với nghề hát xướng của triều Nguyễn mà chèo phát triển rất mẽ ở hợp tác bằng Bắc Bộ và lan tận vào Thchị Hóa. Chỉ trong khoảng 100 năm kể tử cuối thế kỷ 18 cho đến hết thế kỷ 19 đã có hàng trăm vở chèo ra đời cùng hệ thống làn di chuyểnệu phong phú. Có thể kể đến những tác phẩm tiêu biểu như: Lưu Bình Dương Lễ, Quan Âm Thị Kính, Kim Nham, Từ Thức lấy vợ tiên, Kim Vân Kiều….

Sang nửa đầu thế kỷ 20, hý kịch Việt Nam kế thừa thời kỳ đỉnh thấp của hát tuồng - quốc kịch của trẻ nhỏ bé người Việt để tiếp tục cải cách, phát triển dần dần. Bên cạnh đó, cải lương - một hình thức sân khấu mới mẻ xưa cũng được hình thành từ sinh hoạt hình ảnh đờn ca tài tử với ca ra bộ, sau đó có những bước đột phá...

Từ nửa cuối thế kỷ 20 cho đến ngày nay, hý kịch Việt Nam trải qua nhiều bước thẩm thựcg trầm và có lúc tưởng như được đào thải. Nhưng nhờ những mềm tố đặc sắc tư nhân có của mỗi bộ môn sân khấu đặc biệt là mềm tố ca hát, đã đưa các bộ môn sân khấu vượt qua mọi thử thách để tồn tại cho đến hôm nay, như một lời khẳng định mẽ mẽ cho sức sống trường học tồn của hình ảnh sân khấu truyền thống Việt.

Tác giả tài liệu làm văn “Bước vào thế kỷ 21 siêu hiện đại, khi mà hình ảnh biểu diễn giao tiếp cbà cộng và sân khấu giao tiếp tư nhân đã ít nhiều biến tướng thành ngành kỹ thuật giải trí showbiz, thêm vào đó, sức mẽ của xu hướng toàn cầu hóa xưa cũng đang khiến bản sắc vẩm thực hóa hình ảnh dân tộc dần mai một thì một di chuyểnệu chèo rộn rã, một câu hát Nam man mác hay một câu Vọng cổ chứa chan tình vẫn có một vị trí khbà thể thay thế trong những tâm hồn Việt.

Những khúc thức tâm tình nước Nam ấy, xưa cũng như những tiếng tình tang thuở xưa vẫn là những tọa độ vẩm thực hóa đủ sức neo lại tâm thức dân tộc giữa dòng biến dịch khôn cùng”.

-----------------------

*Ảnh: Tạo hình nhân vật trong Song Lang- điện ảnh thành cbà về đề tài cải lương.

Đọc được tài liệu hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn tìm hiểu được một cuốn tài liệu hay, bạn bè muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà trẻ nhỏ bé người biệt nên tìm hiểu cuốn tài liệu đó, hãy làm văn review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn tài liệu tôi tìm hiểu”, là diễn đàn để chia sẻ review tài liệu do bạn bè tìm hiểu gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài làm văn cần gửi kèm ảnh chụp cuốn tài liệu, tên tác giả, số di chuyểnện thoại.

Trân trọng.

Minh Châu

ca kịch truyền thốnghý kịch sân khấu hát tuồng hát chèo cải lương hình thành phát triển thẩm thựcg trầm sức sống Bùi Quang Thắng